در تاریخ 1 ژانویه 2024، سازمان BRICS که متشکل از پنج کشور بزرگ در حال توسعه، یعنی برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی است، اعضای جدیدی را پذیرفت: مصر، اتیوپی، ایران و امارات متحده عربی. این تصمیم در جریان اجلاس ژوهانسبورگ در آگوست 2023 اتخاذ شد و باعث شد که بحث‌های گسترده‌ای پیرامون تاثیرات این گسترش بر اقتصاد جهانی و روابط بین‌المللی مطرح شود. این گسترش می‌تواند تاثیرات چشمگیری بر کشورهایی همچون ایران، که در زمینه‌های مختلف از جمله تجارت و بازرگانی فعالیت دارند، بگذارد. به ویژه برای شرکت‌هایی مانند هلدینگ بازرگانی شهبا که در حوزه‌های مختلف اقتصادی از جمله واردات و صادرات فعال هستند، این تغییرات می‌تواند فرصت‌ها و چالش‌های جدیدی به همراه داشته باشد.
1. تاریخچه BRICS و روند گسترش آن
BRICS نخستین بار در سال 2006 با گردهمایی چهار کشور برزیل، روسیه، هند و چین شکل گرفت و بعدها آفریقای جنوبی در سال 2010 به این گروه پیوست. هدف اصلی این گروه، همکاری‌های اقتصادی و سیاسی میان کشورهای در حال توسعه بود تا بتوانند نقش خود را در تحولات جهانی افزایش دهند. از زمان تأسیس این گروه، تمرکز اصلی آن بر روی تقویت همکاری‌های اقتصادی، تجاری و اجتماعی میان اعضا بوده است. اما در سال‌های اخیر، بحث گسترش گروه به کشورهای دیگر، به ویژه کشورهای در حال توسعه و با جمعیت بالا، مورد توجه قرار گرفت.
در اجلاس ژوهانسبورگ 2023، تصمیم بر پذیرش چهار کشور جدید یعنی مصر، اتیوپی، ایران و امارات متحده عربی گرفته شد. این گسترش، که به طور غیررسمی به BRICS+ معروف شده است، به گروه اجازه می‌دهد تا دامنه نفوذ خود را افزایش دهد و تاثیرات اقتصادی و سیاسی خود را در سطح جهانی تقویت کند.
2. تاثیرات اقتصادی گسترش BRICS+
یکی از برجسته‌ترین نتایج گسترش BRICS، افزایش سهم این گروه در تولید ناخالص داخلی جهانی است. بر اساس برآوردها، پس از پذیرش اعضای جدید، BRICS+ اکنون حدود 37.3 درصد از تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می‌دهد، که رقمی چشمگیر است. این میزان بیش از نیمی از تولید ناخالص داخلی اتحادیه اروپا (14.5 درصد) را پوشش می‌دهد. در نتیجه، BRICS+ به یک قطب اقتصادی قدرتمند تبدیل شده است که می‌تواند در عرصه‌های مختلف اقتصادی جهانی تاثیرات عمده‌ای بگذارد.
با این حال، مهم است که توجه داشته باشیم که از نظر سهم تولید ناخالص داخلی، اعضای جدید تنها حدود 4 درصد به تولید ناخالص داخلی جمعی گروه افزوده‌اند. این امر نشان می‌دهد که گسترش BRICS بیشتر از آن که یک تغییر عمده در قدرت اقتصادی باشد، نمایانگر افزایش نفوذ سیاسی و استراتژیک گروه در سطح بین‌المللی است.
گسترش این گروه، به ویژه در منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا، می‌تواند برای هلدینگ بازرگانی شهبا که در این مناطق به تجارت و واردات و صادرات متریال دکوراسیون داخلی و ساختمان‌سازی مشغول است، فرصت‌های جدیدی ایجاد کند. در نتیجه، با افزایش قدرت اقتصادی کشورهای عضو BRICS+ و تمرکز بیشتر بر همکاری‌های تجاری و سرمایه‌گذاری، شرکت‌هایی مانند هلدینگ بازرگانی شهبا می‌توانند بهره‌برداری بیشتری از بازارهای نوظهور داشته باشند.
3. چالش‌های سیاسی و اجتماعی ناشی از گسترش BRICS+
گسترش BRICS به کشورهایی با تاریخچه و مسائل سیاسی مختلف، چالش‌هایی را در زمینه هماهنگی و اجماع سیاسی به همراه دارد. یکی از چالش‌های بزرگ این است که اعضای جدید گروه ممکن است درگیری‌های بالقوه‌ای را به گروه وارد کنند. به عنوان مثال، درگیری‌های سیاسی میان ایران و عربستان سعودی یا مصر و اتیوپی می‌تواند به تنش‌هایی در داخل گروه منجر شود.
علاوه بر این، افزایش تعداد اعضا ممکن است دستیابی به توافق‌های مشترک را دشوارتر کند. اعضای جدید هر کدام به نوعی سیاست‌های داخلی و خارجی متفاوتی دارند که ممکن است با دیگر اعضای گروه در تضاد باشد. این موضوع می‌تواند تاثیرات منفی بر قدرت اجماع گروه در مسائل بین‌المللی داشته باشد.
4. گسترش BRICS و تاثیر آن بر سازمان‌های بین‌المللی
یکی از اهداف بلندمدت گروه BRICS تقویت حضور کشورهای در حال توسعه در سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل متحد، سازمان تجارت جهانی و نهادهای برتون وودز (بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول) بوده است. با گسترش گروه و پذیرش اعضای جدید، BRICS+ می‌تواند در این سازمان‌ها نمایندگی بیشتری از کشورهای در حال توسعه به دست آورد و در فرآیند تصمیم‌گیری‌های بین‌المللی نقش پررنگ‌تری ایفا کند.
این گسترش به ویژه در زمینه مسائل اقتصادی و تجاری، می‌تواند به کاهش تاثیرگذاری کشورهای صنعتی بزرگ بر تصمیمات جهانی منجر شود. علاوه بر این، افزایش تعداد اعضای BRICS به این معنی است که کشورهای بیشتری قادر به تأثیرگذاری بر سیاست‌های جهانی خواهند بود.
5. روابط اتحادیه اروپا و BRICS+
اتحادیه اروپا به عنوان یکی از بازیگران بزرگ اقتصادی و سیاسی جهانی، تعاملات خود را با گروه BRICS+ گسترش داده است. اتحادیه اروپا به طور جداگانه با کشورهای BRICS+ تعامل دارد و با برخی از اعضای این گروه، مانند برزیل، هند و آفریقای جنوبی، روابط استراتژیک ایجاد کرده است. برای مثال، اتحادیه اروپا در حال مذاکره برای توافق تجارت آزاد با هند است، که می‌تواند به افزایش همکاری‌های تجاری میان این دو طرف منجر شود.
با این حال، برخی از اختلافات میان اتحادیه اروپا و کشورهای BRICS+ نیز وجود دارد. به عنوان مثال، رویکردهای متفاوت اتحادیه اروپا و BRICS+ در خصوص بحران‌های جهانی مانند جنگ در اوکراین یا درگیری‌های غزه نشان‌دهنده تفاوت‌های عمده در سیاست‌های امنیتی و دیپلماتیک این دو گروه است. این اختلافات می‌تواند به چالش‌هایی در روابط دوجانبه و چندجانبه منجر شود.
6. چالش‌ها و ضرورت گفت‌وگوهای بیشتر
پارلمان اروپا به تازگی بر لزوم گفت‌وگوهای بیشتر با کشورهای BRICS+ تأکید کرده است. در اکتبر 2023، کمیته تجارت بین‌الملل پارلمان اروپا (INTA) در نشست خود با نمایندگان کمیسیون اروپا، بر ضرورت نظارت بر گسترش گروه BRICS و تحلیل عواقب آن برای اتحادیه اروپا تأکید کرد. این گفت‌وگوها می‌تواند به اتحادیه اروپا کمک کند تا با درک بهتر از تغییرات جهانی، سیاست‌های خود را در قبال BRICS+ تنظیم کند.
7. نتیجه‌گیری
گسترش BRICS به کشورهای جدید، به ویژه مصر، اتیوپی، ایران و امارات متحده عربی، می‌تواند تاثیرات مهمی بر اقتصاد جهانی و روابط بین‌المللی داشته باشد. این گسترش به گروه BRICS امکان می‌دهد تا قدرت اقتصادی و سیاسی خود را افزایش دهد و در سازمان‌های بین‌المللی نقش پررنگ‌تری ایفا کند. با این حال، این گسترش همچنین چالش‌هایی را در زمینه هماهنگی سیاسی و اجتماعی ایجاد می‌کند که می‌تواند به تنش‌های داخلی منجر شود. در نهایت، اتحادیه اروپا و دیگر کشورهای صنعتی باید به این تحولات توجه داشته باشند و در راستای منافع خود، با کشورهای BRICS+ تعاملات سازنده و گفت‌وگوهای بیشتری داشته باشند.
برای شرکت‌هایی مانند هلدینگ بازرگانی شهبا که در زمینه‌های تجاری و بازرگانی در حال فعالیت هستند، این تحولات می‌تواند فرصتی برای گسترش همکاری‌ها و حضور در بازارهای جدید ایجاد کند، اما به همان اندازه نیازمند استراتژی‌های دقیق و شناخت بهتر از تحولات سیاسی و اقتصادی جهانی است.
